Sözleri
Aman Cerit Irakka'dan sökün edince
Açılsın Urum'a yolu Cerit'in
Sinsi Biroğlu Fettah Bey'in ölünce
Gırıldı kanadı kolu Cerit'in
Aman sineği çoktur Nizip Ovası'na varmayın
Pusu vardır şer dalar girmeyin
Mürseloğlu gız istiyor vermeyin
Gohulatman gülün ele Cerit'in (oy)
Aman Ali Bey'in pek tatlıdır dilleri
Fettah Bey'in fincan gibi gözleri
Burnu hızmalı Cerit kızları
El etti kul Yusuf'u dili Cerit'in
Açıklamalar
IRAKKA: Suriye'nin Rakka Şehri'nin halk arasındaki söylenişi.
URUM: Anadolu
GOHULATMAN: Koklatmayın
Türkünün Öyküsü:
Orta Anadolu'dan, Suriye'nin Halep Şehri'ne bağlı Rakka İlçesi'ne sürgün edilen Türkmenler, çöl havasına dayanamayarak geri dönüp dağınık obalar halinde yaşamışlardır.
1691 yılında çıkan bir fermanla Rakka'da iskana zorunlu tutulmuşlardır. Ancak Türkmenler yine kaçmayı başarmışlardır.
Suriye Valiliği'ne yeni atanan Yusuf Paşa, Türkmenler'i tekrar götürmek için harekete geçmiş ve Türkmen Beyleri'ni kılıçtan geçirerek darmadağın etmiştir. Türkmen Aşiretler özellikle Firuz Bey'e bağlı olanlar doğrudan Anadolu'ya geçemeyince İran'a (Acem) geçmişlerdir.
Benden selam söylen Keskin Eli'ne
Güzel Kırşehir'e Malya Çölü'ne
Kırlangıç Eteği Seyfe Gölü'ne
Firuz Bey Acem'e göçtü turnalar
Acem'den bir yolunu bulup anayurtlarına dönen Türkmenler, geçiş serencamı esnasında başlarından geçenleri haykırırlar:
Şu Denek Dağı'nın baharı yazı
Ötüşür, çağırır, Seyfe'nin kazı
Ne yaman ağlattı Edna Bey bizi
Firuz Bey'im nerde kaldı duy kuğu
Cerit Oymağı, Anadolu'ya Antep ve Hatay üzerinden geçerken Fettah Bey'in kızına Urban Arapları'nın Bey'i talip olur. Fettah Bey kızını vermez. Aralarında kavga çıkar. Ceritler Araplar'ı yenerek yollarına devam eder. Diğer yandan Hatay'dan geçiş yapan Ceritler'den meskun Türkmenler'in beyi Mürseloğlu "Yol geçit parası" ister. Fettah Bey başkanlığındaki Türkmenler "Paramız yok" deyince karşılığında kız isterler. Vermeyince de kavga çıkar. Bu olayı Kul Sadun şöyle dile getirir:
Gel edek kavgayı etme bahane
Kuzgunun tırnağı değmez şahana
Mürseloğlu sığdırmazlar cihana
Kolu bantlı delilerim var iken
Döndün mü dönesi benden yüzünü
Fettah Bey'im kara yazar yazını
Mürseloğlu ister Cerit kızını
Aslan gibi yiğitlerim var iken
Kul Sadun'un seçelim yozları
Dar eydim şu konduğun düzleri
Sana yar olur mu Cerit kızları
Gözü kanlı Ceritlerim var iken
Bu kavgada Mürseloğlu yenilmiş, Fettah Bey yaralanmış ve daha sonra da ölmüştür. Nizip tarafından da Ceritlerin yolunu Avşarlar kesmiş, çıkan kavgada Avşarlar büyük kayıplar vermiştir. Dadaloğlu bu durumu şöyle dile getirmektedir:
Dadaloğlu bu iş böyle olmadı
Akıllımız delimize uymadı
Bire Cerit burda yerin kalmadı
Urumeli Kırşehir'dir yolunuz
Cerit oymağının bu macera dolu göçünü Kul Yusuf şöyle anlatır:
Cerit Irakka'dan sökün edince
Açılsın Urum'a yolu Cerit'in
Silsüpüroğlu Fettah Bey'im ölünce
Kırıldı kanadı kolu Cerit'in
Toplansın aşiret birlik olalım
Biz bir zaman Elbeyli'de kalalım
Konuşalım bir karara varalım
Bozulmadan gitsin eli Cerit'in
Yüz atlımız daim ileri gitsin
Sağına soluna çok dikkat etsin
Pılışka vermeden menzile yetsin
Ziyaret'ten aşsın yolu Cerit'in
Çekin göçü de Urum'a dönün
Birecik altından Fırat'a inin
Azgındır suları keleğe binin
Bozaklı'da akar seli Cerit'in
Sineği çok Nizip Ovası'na varmayın
Pusu vardır Şar Dağı'na girmeyin
Mürseloğlu kız istiyor vermeyin
Koklatman yadlara gülü Cerit'in
Koç Dağı'na çıktığınız duyarlar
Her tarafa çaşıt pusu koyarlar
Yüz atlımız bin atlıya sayarlar
Düşmana nasip olmaz malı Cerit'in
Berikanlı, Terikanlı semtimize gelemez
Kılıç çalıp önümüzde duramaz
Yolumuza çıkıp bacın alamaz
Onlardan sorulmaz halı Cerit'in
Seyfe'nin karşısı koca cebeldir
Cebeli aşınca seyf-ü seferdir
Yüz atlımız bin atlıya bedeldir
Dönerse silaha eli Cerit'in
Pusuya düşmeyin düz edin yolu
Sıcağa vurmayın evlad ayalı
Varıp konacağın Kırşehir Eli
Keskin'de yayılır malı Cerit'in
Fettah Bey'in fincan gibi gözleri
Ali Bey'in pek tatlıdır sözleri
Burnu hızmalı da Cerid kızları
Del'etti Kul Yusuf'u dili Cerit'in
1813 Çapanoğlu Süleyman Bey'in ölümünden sonra güçlenen Çapanoğulları; Amasya, Maraş, Şarki Karahisar, Sivas, Kayseri, Antep, Adana, Tarsus, Konya, Konya Ereğlisi, Niğde, Nevşehir, Ankara, Halep ve Rakka'da büyük bir nüfuza sahip olmuşlardır.
HABİP COŞKUNSOY
Kaynaklar :
* Dr. İdris Karakuş, Türk Kültüründe Bozlaklar II
* Baki Yaşa Altınok, Rakka ve Orta Anadolu Ekseninde Bir Oymağın Tarihi, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacıbektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 21, Yıl: 2002, s. 211-224.
